Bejn Ħaltejn - Noti tal-Poeżiji tal-Form 5

Noti meħudin minn Suċċessinu 2, b'adattament ta' xi biċċiet.

Aqta' fjura u ibni kamra

B’ton ironiku l-poeta qed jikkritika l-egoiżmu sfrenat ta’ ċerti individwi fis-soċjetà Maltija li jagħmlu dak li jaqblilhom basta joqogħdu sewwa huma. Il-poeta huwa konxju li ċerti individwi lesti li jibnu illegalment għax jafu li ladarba dan inbena diffiċli ħafna biex jerġa’ jaqa’: “Tinkwetax… dak li sar sar” (v.4). Mifsud jelenka bini differenti li qed jeqred l-ambjent u l-pajsaġġ Malti fosthom il-bini tal-vilel, tat-taparsi boat houses, u tal-pixxini. Dawn l-iżviluppi qegħdin jeqirdu l-ġid komuni tal-Maltin, bħas-siġar, il-fjuri, il-ħamrija u l-ħut, fost oħrajn. Bl-aħħar vers “Ħu nifs qawwi u mur indifen” (v.28), il-poeta jrid iġibna konxji li jekk se nkomplu sejrin bil-mentalità ta’ l-ewwel jien sejrin neqirdu l-identità ta’ pajjiżna u f’dak il-waqt ikun impossibbli nreġġgħu l-arloġġ lura. Din hija poeżija riflessiva u didattika għax barra li l-poeta qed jirrifletti fuq il-qagħda preżenti ta’ Malta, qiegħed jipprova jeduka lill-qarrejja biex jibdlu l-mentalità tagħhom ħalli nsalvaw dak li writna mingħand missirijietna. Is-sarkażmu kontinwu tul il-poeżija jwassalna nifhmu bil-kontra ta’ dak li hemm miktub.

Fejn jorqod ir-riħ

Achille Mizzi jagħtina deskrizzjoni tal-burdati differenti tar-riħ, li kollha għandhom il-funzjoni tagħhom fil-ħajja ta’ kuljum. Hu jurina li r-Riħ Fuq inixxef l-affarijiet, jgħinna fil-qliebi u biex indewwu xi ħaġa. Mill-banda l-oħra r-Riħ Isfel jgħinna nagħmlu l-inbid. Hu jrid iġegħelna nifhmu li għalkemm il-bniedem jaħseb li jaf kollox, ħafna drabi n-natura turina li aħna l-bnedmin, għorrief kemm aħna għorrief, m’aħniex kapaċi nikkontrollawha. Il-klajmaks jintlaħaq lejn għeluq il-poeżija meta jurina li mingħajr ir-riħ: 

"id-dakra ma ttuqx 

u lanqas 

il-ħajja 

ma tiġġedded"

F’din il-poeżija riflessiva u deskrittiva, il-poeta jitkellem dwar ir-Riħ Fuq b’lessiku pożittiv (“jiffriska”, “jnixxef”, “jixxotta”) u b’lessiku negattiv fuq ir-Riħ Isfel (“moffa”, “indewwa”, “miblul”). Is-sarkażmu li juża l-kittieb, ngħidu aħna “kollox nafu daqs ir-riħ”, jurina li l-elementi, fosthom ir-riħ, huma imprevedibbli u ma jiġux ikkontrollati faċilment, anzi daqqa jkun mod u daqqa oħra jkun mod ieħor.

Żagħżugħ ta' dejjem

F’din il-poeżija nostalġika l-poeta jiftakar fil-passat tiegħu meta kollox kien isbaħ u aħjar. Hija poeżija deskrittiva u riflessiva għax barra li jiddeskrivi l-baħar, jirrifletti fuq l-eżistenza tiegħu f’din id-dinja. Il-poeta jikkuntrasta bejn il-baħar u l-ħlejjaq/l-affarijiet l-oħra biex juri l-immortalità tal-baħar u fl-istess ħin juri l-ammirazzjoni tiegħu lejn il-baħar.

1. Fl-ewwel parti naraw kwadrett tal-pajsaġġ Malti fejn il-poeta jiddeskrivilna l-istat mitluq tal-bir u tal-ħerża tant li hu stess jibża’ jimla l-ilma minnu. Il-lessiku negattiv jikkumplimenta l-isat tal-bir: “titmewwet”, “titmermer”, “ixxaqqaq”…
2. Fit-tieni parti naraw bidla mil-lejl għan-nhar. Meta l-poeta mar ħdejn l-istess bir sabu kompletament differenti għax sabu mimli bil-ħajja mnejn faċilment seta’ jtella’ “ġmiel ta’ ilmijiet” (v.24). Hawnhekk insibu lessiku pożittiv bħal “sħarijiet”, “ġmiel”, “sliem”…

Dun Karm qiegħed jirrifletti fuq l-eżistenza tiegħu, u biex jifhem aħjar il-preżent imur lura fi żmien tfulitu. Għalkemm illum għandu ż-żmien u għadda minn ħafna esperjenzi, f’moħħu xorta baqagħlu l-jiem sbieħ tat-tfulija. Hu jistqarr li ż-żmien fuq kollox iħalli l-marki tiegħu allavolja aħna kultant ma nintebħux. Ix-xjuħija fil-ħarruba tidher fit-“tiflil tal-qoxra” u fuq l-Alpi jidhru wkoll il-marki taż-żmien. Iżda l-baħar jibqa’ “żagħżugħ ta’ dejjem”, riflessjoni tal-immortalità li kull bniedem jixtieq jakkwista. Hawn il-poeta jagħtina deskrizzjoni tal-karatteristiċi tal-baħar billi jippersonifikah. Kultant il-baħar ibeżżgħu għax xħin juri saħħtu mal-iġfna ma jikkalkulax lill-bnedmin li jispiċċaw vittmi. Imma minkejja li kultant kiefer, lill-poeta xorta jogħġbu għax imbagħad drabi oħra jġib ruħu bħat-tfal. 

Ġarġir mal-Ħerża

Il-poeżija tinqasam f’żewġ partijiet: Aktarx li l-ilma f’din il-poeżija jissimbolizza l-lehma (l-ispirazzjoni) tal-poeta. Minħabba xi ċirkostanzi f’ħajtu, għal xi żmien sabha diffiċli biex jispira ruħu u jesprimi ruħu bħas-soltu. Iżda b’xorti tajba rnexxielu jegħleb din il-fażi u reġa’ mill-ġdid poeta.

Din hija poeżija allegorika għax qed jirrakkonta storja imma fil-fond qed tissimbolizza xi ħaġa oħra; deskrittiva għax jiddeskrivi karatteristiċi ambjentali lokali fi stadji differenti u narrattiva għax jirrakkonta minn xiex għadda huwa stess (awtobijografija).

Geraldine

F’din il-poeżija sempliċi, deskrittiva u narrattiva f’xi waqtiet, Trevor Żahra jirrakkuntalna esperjenzi li għadda minnhom tfajjel partikolari. Dan it-tifel issaħħar wara ħabiba tiegħu Geraldine, li mid-deskrizzjoni li għandna jidher li ma kienet tħalliha lixxa lil ħadd. Il-mod kif ġabet ruħha ma’ Freddie l-Buli, ġiegħel lil dan it-tfajjel jitlef għaqlu warajha tant li darba minnhom, xħin ħaditu fil-ġnien biex jaqtgħu “frotta pprojbita”, daħħlitu f’ħafna inkwiet kemm mal-Kap tal-Iskola kif ukoll mal-familjari tiegħu. U wara ħafna twiddib, it-tfajjel kellu jħalli lil din il-tfajla u jerġa’ jfittex lil sħabu għax din kienet se ddaħħlu f’ħafna għawġ. Iżda għalkemm għaddew tant snin, it-tifel għadu ma nsihiex lit-tfajla tant li spiss jaħseb fuq “Geraldine…” Il-poeta joħloq ritmu mexxej, donnu jrid juri li ż-żgħorija (tfulija) tgħaddi malajr. Id-diskors dirett jagħmel ix-xenarju aktar realistiku, idaħħalna fl-atmosfera u fl-istess waqt joħloq mument ta’ spontanjetà (dak il-ħin stess).